Het ijs smelt aan de andere kant van de wereld en de kusten van de hele planeet ondervinden daar nu al de gevolgen van. Maar wat nieuwe wetenschappelijke simulaties laten zien, is nog verrassender: de zeespiegel stijgt niet overal in hetzelfde tempo. In sommige oceaanbekkens zou deze binnen twee eeuwen zelfs enkele meters kunnen stijgen. Waarom is er zo’n verschil tussen de regio’s? En welke gebieden zullen het meest worden getroffen?
Het smelten van de poolkappen van ijs zorgt niet alleen voor een stijging van de zeespiegel: het verandert ook de stromingen, beïnvloedt de temperaturen op afstand en verstoort het mondiale klimaat. Alleen al Antarctica bevat genoeg bevroren water om de gemiddelde zeespiegel met ongeveer 58 meter te doen stijgen.
Om deze effecten beter te begrijpen, heeft een team van onderzoekers computermodellen van de ijskap, het mondiale klimaat en de vaste aarde gecombineerd om de complexe interacties tussen de oceaan, de atmosfeer en het ijs te observeren. Hun studie, gepubliceerd in Nature, toont aan dat de toekomst van Antarctica rechtstreeks afhankelijk is van de uitstoot van broeikasgassen.
Als de wereld zich aan de doelstelling van het Akkoord van Parijs (+1,5 °C) houdt, zou een groot deel van de ijskap kunnen overleven. Maar bij hoge emissies zou het smelten kunnen versnellen en niet alleen het reeds instabiele westelijke deel van Antarctica bedreigen, maar ook het oostelijke deel, dat tot nu toe als robuuster werd beschouwd.
Waarom stijgt de zeespiegel niet overal evenveel?
In tegenstelling tot een badkuip die gelijkmatig volloopt, is de stijging van de zeespiegel per regio zeer variabel. Dit kan worden verklaard door verschillende mechanismen:
- Zwaartekracht: ijskappen trekken het water om zich heen aan. Wanneer ze smelten, neemt deze aantrekkingskracht af, wat kan leiden tot een daling van de zeespiegel in de buurt, maar een sterke stijging verder uit de kust.
- Verandering in de rotatie van de aarde: het verlies van massa aan ijs verplaatst de rotatieas enigszins, waardoor het water op wereldschaal opnieuw wordt verdeeld.
- Terugvering van de vaste aarde: naarmate het gewicht van het ijs afneemt, stijgt de aardmantel, die zo vloeibaar is als stroop. Deze terugvering kan bepaalde delen van het ijs isoleren van het warme water en het smelten vertragen, met name in West-Antarctica.
- Paradoxaal effect: door het smelten komt er koud water terecht in de zuidelijke oceanen, wat de wereldwijde opwarming van de aarde tijdelijk vertraagt, omdat de warmte in de diepten van de oceanen wordt opgesloten.
Maar deze afname van de opwarming van de aarde compenseert de stijging van de zeespiegel niet: de zee zal blijven stijgen, zelfs als het smelten vertraagt.
Kaart van de meest bedreigde gebieden
Wetenschappers hebben verschillende klimaatscenario’s gesimuleerd.
Gematigd scenario (gedeeltelijke vermindering van de uitstoot):
- meer dan 0,1 meter stijging in verband met Antarctica tegen 2100;
- meer dan 1 meter tegen 2200;
- als we Groenland en de thermische uitzetting van de oceanen meerekenen: 0,32 tot 0,63 meter tegen 2100;
- de sterkste stijging doet zich voor in het Indische, Pacifische en westelijke Atlantische bekken, tot 1,5 meter alleen al vanuit Antarctica tegen 2200;
- de betrokken gebieden zijn Jamaica, de Marshalleilanden en de eilandstaten in de Stille Oceaan.
Scenario met hoge emissies:
- meer dan 0,3 meter tegen 2100;
- meer dan 3 meter tegen 2200, alleen al door Antarctica;
- bepaalde gebieden in het noordelijke equatoriale deel van de Stille Oceaan (Micronesië, Palau) en het Atlantische bekken zouden tegen 2200 een stijging van wel 4,3 meter kunnen meemaken, alleen al door het smelten van Antarctica.
Dit scenario wordt op basis van de huidige trends als onwaarschijnlijk beschouwd, maar het benadrukt de gevolgen van een laissez-faire houding ten aanzien van het klimaat. Om deze prognoses te visualiseren, hebben onderzoekers de evolutie van de dikte van de Antarctische ijskap gesimuleerd, evenals de bijdrage ervan aan de stijging van de zeespiegel volgens verschillende emissiescenario’s (RCP4.5 en RCP8.5) en voor twee tijdshorizonten: 2100 en 2200.
Evolutie van de dikte van de Antarctische ijskap volgens twee klimaatscenario’s (RCP4.5 en RCP8.5) en twee tijdshorizonten: 2100 en 2200, met gemodelleerde positie van de strandingslijn. De grafieken e) en f) geven de bijdrage van Antarctica aan de zeespiegelstijging en het massaverlies in gigatonnen weer. De curven maken een onderscheid tussen West-Antarctica (WAIS), Oost-Antarctica (EAIS) en het hele continent. © Cartopy
Een kwestie van klimaatrechtvaardigheid
Eilandstaten, die het minst verantwoordelijk zijn voor de klimaatverandering, staan al in de frontlinie: kusterosie, gedwongen verplaatsing van bevolkingsgroepen en bedreigingen voor ecosystemen. Toch spelen veel van deze staten een voortrekkersrol in internationale onderhandelingen.
Om deze gebieden te beschermen, zullen de wereldwijde emissies veel sneller moeten worden teruggedrongen dan momenteel is beloofd.
