Voor de kust van Taean, in Zuid-Korea, zijn 87 kommen en kopjes van celadon uit de 12e eeuw gevonden in een verbazingwekkend goede staat. Dankzij een zeldzame combinatie van natuurlijke omstandigheden en middeleeuwse opslagtechnieken zijn deze Goryeo-keramieken bijna intact gebleven, ondanks negen eeuwen onder water. Hieronder leest u hoe modder, tijd en onderwaterarcheologie dit wetenschappelijke wonder mogelijk hebben gemaakt.
Onder het troebele water van de Zuid-Koreaanse westkust zijn keramieken uit de 12e eeuw opgedoken in een zo intacte staat dat het publiek er wantrouwig tegenover staat. Hoe kunnen deze kwetsbare celadonkommen, die vermoedelijk 900 jaar lang aan de zee zijn blootgesteld, eruitzien alsof ze net uit de oven komen? De site van Taean, waar al eeuwenlang schepen vergaan, bleek een uitzonderlijke omgeving te zijn voor het behoud van deze voorwerpen.
Het zijn onderzoekers van het Koreaanse Nationale Instituut voor Maritiem Cultureel Erfgoed (NRIMCH), dat onder het Ministerie van Cultuur valt, die 87 stukken uit een lading uit de Goryeo-periode hebben opgegraven. Hun goede staat is zowel te danken aan de fysieke kenmerken van de zeebodem als aan de middeleeuwse verpakkingsmethode. Deze ontdekking is verre van anekdotisch, maar maakt deel uit van een reeks onderzoeken die de handelsroutes van het premoderne Korea in kaart brengen.
Een uitzonderlijke archeologische vondst aan de Koreaanse kust
In november 2023 hebben teams van het NRIMCH 87 stukken celadon uit de 12e eeuw opgegraven. Deze keramiekstukken, gevonden voor de kust van Taean, vlakbij het eiland Mado, zijn in bijna perfecte staat geborgen. De opgravingslocatie ligt in de kustwateren van de Gele Zee, ongeveer 150 kilometer ten zuidwesten van Seoel. Het gebied staat bekend om zijn rijke maritieme verleden en bijzondere natuurlijke omstandigheden.
Het bijzondere aan deze vondst is niet alleen de schoonheid van de voorwerpen. Het gaat vooral om hun totale fysieke integriteit, wat uiterst zeldzaam is in de onderwaterarcheologie. Volgens onderzoeker Hong Gwang-hui van het NRIMCH, geciteerd door Arkeonews, is er sprake van een conserveringsgraad van 100%. Geen enkel stuk is gebroken of vervormd. Elke kom of beker is intact geborgen, zonder dat er vooraf een selectie hoefde te worden gemaakt voor officiële presentaties.
De voorwerpen dateren uit de periode tussen 1150 en 1175, midden in de Goryeo-dynastie (918-1392). Deze periode wordt gekenmerkt door de verfijnde productie van celadon, keramiek met een jadegroene glazuurlaag. Sommige kommen zijn zelfs voorzien van een inlegtechniek die sanggam wordt genoemd en die kenmerkend is voor Korea. Dit versterkt de historische en esthetische waarde van de collectie.
Deze ontdekking komt bovenop de eerder geïdentificeerde scheepswrakken in het gebied (Mado 1 tot 4). Ze maken de regio tot een cruciaal punt voor het begrijpen van de middeleeuwse Koreaanse zeehandel.
De rol van de wadden van Taean bij het behoud van keramiek
Dat deze keramiek negen eeuwen lang onbeschadigd is gebleven, is te danken aan de unieke geologische kenmerken van de onderwaterlocatie van Taean. Dit deel van de kustlijn is bedekt met uitgestrekte kustwadden, die lokaal Getbol worden genoemd. Deze gebieden staan sinds 2021 op de Werelderfgoedlijst van UNESCO. Deze getijdengebieden bestaan uit uiterst fijne en compacte kleiachtige sedimenten die rijk zijn aan organisch materiaal.
Volgens onderzoeker Park Ye-ri, eveneens lid van het NRIMCH, hebben deze afzettingen twee belangrijke effecten. Ten eerste blokkeren ze zuurstof, waardoor een anaërobe omgeving ontstaat. Dit beperkt de microbiële activiteit en biologische afbraak sterk. Ten tweede verhindert de cohesie van het sediment dat voorwerpen worden verplaatst, waardoor ze op hun plaats blijven zonder slijtage of impact.
Op meer blootgestelde zeebodems, zoals die van Jeju of de zuidkust, worden wrakken voortdurend blootgesteld aan de werking van golven, stromingen en zeedieren. Hier daarentegen spelen de wadden van Taean een passieve, maar zeer effectieve beschermende rol. Voorwerpen die hier zinken, rollen niet en botsen niet tegen elkaar. Ze raken snel bedolven, vaak op een diepte die voldoende is om ze duurzaam te isoleren.
Dit type omgeving maakt ook het behoud mogelijk van voorwerpen die gewoonlijk zeer kwetsbaar zijn, zoals stukken hout, touwen of zaden. Bij eerdere opgravingen in Taean werden bamboe-etiketten en vrachtdocumenten gevonden. De aard van de bodem is dus niet alleen een context. Ze speelt een actieve rol in het archeologisch behoud en kan artefacten eeuwenlang in hun oorspronkelijke staat bewaren.
Middeleeuwse transporttechnieken ontworpen voor de veiligheid van ladingen
Naast de natuurlijke bescherming van de site heeft ook de manier waarop keramiek in de 12e eeuw werd vervoerd in grote mate bijgedragen aan de goede staat waarin het is bewaard gebleven. De 87 stukken die voor de kust van Taean zijn gevonden, waren gestapeld in in elkaar grijpende kolommen. Een traditionele methode om de ruimte en stabiliteit aan boord te optimaliseren. Deze verpakking heeft een structurele rol gespeeld in het behoud ervan.
Volgens Hong Gwang-hui creëert deze configuratie een natuurlijk dempend effect. De buitenste kommen beschermen de binnenste, waardoor de schokken diffuus worden verdeeld. Dit systeem maakt de voorwerpen minder kwetsbaar voor schokken bij een schipbreuk of voor verplettering onder het gewicht van het schip. Oorspronkelijk waren de stapels waarschijnlijk met stro of hout aan elkaar vastgebonden, dat nu is vergaan. Maar het oorspronkelijke beschermende effect is gebleven.
Deze opslagmethode, die vandaag de dag rudimentair lijkt, getuigt van geavanceerde logistieke kennis in het kader van de maritieme handel van Goryeo. De schepen vervoerden kostbare goederen, met name voor belastingdoeleinden of diplomatieke uitwisselingen. De veiligheid van de ladingen was dus van het grootste belang. En zowel de keramisten als de vervoerders waren zich bewust van de beperkingen van de reis.
Deze slimme verpakking verklaart ook de uniformiteit van de gevonden voorwerpen: dezelfde afmetingen, dezelfde typologie, geen gebroken of losse stukken. Dit duidt op een gecentraliseerde en geplande bestelling, waarschijnlijk bestemd voor een overheidsinstantie of een grote handelaar.
Bij de opgravingen zijn ook houten ankers, ballaststenen en fragmenten van de romp gevonden. Deze vondsten versterken het idee dat het om een “gestructureerde schipbreuk” gaat en niet om een verspreide afzetting. Het geheel vormt een logistieke momentopname van de 12e eeuw, bevroren in de modder.
Een historisch en wetenschappelijk potentieel dat veel verder gaat dan de schoonheid van de voorwerpen
Hoewel de keramiek fascineert door zijn intacte uiterlijk, ligt de echte waarde voor archeologen in de contextuele betekenis ervan. Zoals de onderzoekers van het NRIMCH uitleggen, is het doel niet alleen om voorwerpen op te graven. Ze willen de commerciële, politieke en administratieve netwerken uit het verleden reconstrueren.
De 87 gevonden stukken zouden afkomstig kunnen zijn van een handelsschip of een schip voor belastinginning. De onderzoekers hebben het voorlopig “Mado 5” genoemd, naar de wrakken die al in hetzelfde gebied zijn gevonden. Dit schip, dat nog steeds onder het slib begraven ligt, zou cruciale informatie kunnen opleveren als er schriftelijke documenten aan boord worden gevonden.
Zoals eerder vermeld, konden de gevonden bamboe-etiketten, tallies genaamd, onder deze omstandigheden bewaard blijven. Deze voorwerpen, vergelijkbaar met vrachtbrieven, vermelden vaak de herkomst van het product, de naam van de eigenaar, de bestemming en zelfs de fiscale context van de zending. Een dergelijke vondst zou het mogelijk maken om directe verbanden te leggen tussen de productielocaties, de administratieve circuits en de herverdelingsmarkten.
Bovendien maken de keramische voorwerpen zelf, door hun typologie, glazuur en inlegtechniek, een gedetailleerde analyse van de ambachtelijke productie van Goryeo mogelijk. De aanwezigheid van sanggam duidt op een hoog technisch niveau en een nauwkeurige culturele verspreiding.
Ten slotte maakt de concentratie van scheepswrakken in dit gebied van Taean een soort middeleeuws maritiem knooppunt, vergelijkbaar met een verzonken handelsweg. Voor historici wordt dit gebied een laboratorium om de regionale handelsdynamiek in Oost-Azië tussen de 11e en 14e eeuw te bestuderen.
