Lange tijd voorbehouden aan sciencefiction, wordt menselijke winterslaap vandaag de dag zeer serieus genomen door NASA en het Europees Ruimteagentschap. Het doel: astronauten in staat stellen om maandenlang in een soort ‘slaaptoestand’ te verkeren, met name voor reizen naar Mars. Een technologie die op termijn ook een revolutie teweeg zou kunnen brengen in de geneeskunde op aarde.
Van 2001: A Space Odyssey tot Interstellar, het idee om astronauten tijdens een ruimtereis in slaap te brengen fascineert al decennia lang. Nu is dit scenario niet langer alleen fictie. NASA werkt in samenwerking met de start-up SpaceWorks en het Europees Ruimteagentschap serieus aan een systeem voor kunstmatige winterslaap.
De eerste tests op mensen zouden binnen tien jaar kunnen plaatsvinden. Het principe: een persoon in een staat van “torpor” brengen door middel van een zeer lage temperatuur (minder dan 10 °C), een gedempte omgeving en een chemische cocktail die inwerkt op bepaalde neurotransmitters in de hersenen.
Het is geen slaap en ook geen coma. In deze toestand wordt de hersenactiviteit drastisch verminderd, daalt de hartslag, daalt de lichaamstemperatuur en vertraagt het metabolisme bijna volledig. Het lichaam wordt in een “langdurige slaapstand” gezet. Tijdens deze fase wordt het lichaam intraveneus gevoed en worden afvalstoffen afgevoerd via een katheter.
Reeds overtuigende experimenten bij dieren
Wetenschappers zijn er al in geslaagd om een vorm van winterslaap te veroorzaken bij dieren die van nature niet in winterslaap gaan, zoals ratten. Na enkele dagen of weken werden ze zonder enige gevolgen weer wakker gemaakt.
De onderzoekers denken dat ook mensen in een over het algemeen stabiele toestand zouden kunnen ontwaken, alleen wat afgevallen. Er wordt gesproken van een verlies van ongeveer 6 gram vet per dag, ofwel een kilo in zes maanden.
Enorme belangstelling voor ruimtemissies
In het kader van een toekomstige reis naar Mars, die naar schatting ongeveer negen maanden zal duren, zou winterslaap een belangrijke stap voorwaarts betekenen. Een wakker mens heeft ongeveer 30 kilo aan middelen per dag nodig (voedsel, water, zuurstof). Een lichaam in winterslaap zou veel minder verbruiken. Het resultaat: de totale massa die moet worden meegenomen, zou met bijna 50% kunnen worden verminderd.
Een ander voordeel is dat extreme verveling en psychologische risico’s als gevolg van isolatie, zoals depressie, worden voorkomen. En dan hebben we het nog niet eens over de vermindering van de blootstelling aan bijzonder gevaarlijke ruimtevaartstraling en het behoud van spiermassa. Tegenwoordig kan een wakkere astronaut in gewichtloosheid tot 20% van zijn spiermassa verliezen in een maand.
En op aarde? Belangrijke medische toepassingen
Zoals zo vaak zou een technologie die voor de ruimte is ontwikkeld, de geneeskunde op aarde ingrijpend kunnen veranderen. Kunstmatige winterslaap zou kunnen worden gebruikt voor patiënten die gedurende lange tijd immobiel zijn, momenteel in een kunstmatige coma liggen of na ernstig trauma. Het zou ook kunnen worden gebruikt om tijd te winnen bij ernstige ziekten, zoals bepaalde vormen van kanker, beroertes of hartaanvallen, door de schade aan de cellen te vertragen.
Onderzoekers noemen zelfs de mogelijkheid om transplantaties te vergemakkelijken of een ernstig gewonde patiënt te stabiliseren in afwachting van een behandeling. Kortom, menselijke winterslaap zou niet alleen dienen om naar Mars te gaan… maar misschien ook om levens op aarde te redden.
