Het door Australische wetenschappers gelanceerde apparaat heeft de “allereerste oceaantransect onder een ijsplatform in Oost-Antarctica” uitgevoerd en daarmee waardevolle informatie opgeleverd over de kwetsbaarheid van deze natuurlijke barrières voor het smelten van de poolkap.
Een robotdrijver heeft de temperatuur en het zoutgehalte gemeten van nooit eerder bemonsterde oceaangebieden onder enorme drijvende ijsplatforms in Oost-Antarctica, melden de auteurs van een studie die op 5 december is gepubliceerd in het tijdschrift Science Advances.
Gedurende tweeënhalf jaar heeft deze Argo-drijver – uitgerust met oceanografische sensoren – namelijk ongekende gegevens verzameld tijdens een reis van 300 kilometer door de Denman- en Shackleton-ijsplatforms, aldus een persbericht van CSIRO, het Australische nationale wetenschappelijke agentschap, en het “Partnerschap voor het Australische Antarctische Programma” (AAPP) van de Universiteit van Tasmanië.
Acht maanden lang was de felgele cilinder gewoonweg verdwenen onder het ijs. Hij bleef echter intact om de “allereerste oceaantransect onder een ijsplateau in Oost-Antarctica” door te geven. “We hebben geluk gehad”, aldus oceanograaf Steve Rintoul van CSIRO, eerste auteur van de publicatie, aangezien het apparaat zwaar op de proef werd gesteld.
Een “schat aan onschatbare informatie”
Professor Delphine Lannuzel, hoofd van het AAPP, is ook verbaasd. “Gezien de uitgestrektheid van dit woeste gebied is het een buitengewoon verhaal, dat van een kleine drijver die zich staande wist te houden. Onder extreem moeilijke omstandigheden heeft een relatief klein instrument ons een schat aan onschatbare informatie opgeleverd”, voegde ze eraan toe.
Wat is een transect?
De term “transect” verwijst naar een wetenschappelijke praktijk die bestaat uit “het afleggen en bestuderen van een ruimte langs een lineair traject” (definitie van Nicolas Tixier, Lexique “Performascope”, Université Grenoble Alpes, 2021).
Uit de metingen van de drijver blijkt dat de Shackleton-ijsbarrière – de meest noordelijke van Oost-Antarctica – voorlopig niet wordt blootgesteld aan warm water dat haar van onderaf zou kunnen doen smelten. Ze is dus minder kwetsbaar voor de gevolgen van de klimaatverandering.
De Denman-barrière bevindt zich daarentegen in een delicate situatie. Het warme water bereikt de onderkant, waardoor kleine variaties in de dikte van de waterlaag kunnen leiden tot een veel snellere smelting, met een onstabiele terugtrekking tot gevolg.
Maar waarom zouden we ons interesseren voor wat er in deze verre contreien gebeurt? We weten dat de stijging van de zeespiegel een bedreiging vormt voor honderden miljoenen mensen die aan de kust wonen, met name op laaggelegen eilanden, in delta’s en kuststeden. De bijdrage van Antarctica aan deze stijging vormt echter de grootste onzekerheid in de prognoses voor de toekomst.
Verzwakte natuurlijke barrières
In Oost-Antarctica rust een deel van de ijskap op een rotsachtige basis die onder het huidige zeeniveau ligt en is dus potentieel kwetsbaar voor veranderingen in de omringende oceaan. De stabiliteit ervan hangt af van de drijvende ijsplatforms die het continent omringen, die fungeren als barrières die de afvloeiing van continentaal ijs naar de oceaan afremmen.
Als deze platforms verzwakken of instorten, komt er meer ijs los van het continent en stroomt het de oceaan in, wat leidt tot een verdere stijging van de zeespiegel. De bepalende factor voor de toekomst van de Antarctische ijskap – en dus voor het tempo van de zeespiegelstijging – is de hoeveelheid oceaanwarmte die de basis van de drijvende ijsplaten bereikt.
De warmteoverdracht van de oceaan naar het ijs is echter afhankelijk van de oceaanomstandigheden in de 10 meter dikke “grenslaag” direct onder de ijsbarrière. “Een van de grote voordelen van drijvers is dat ze het mogelijk maken om de eigenschappen van de grenslaag te meten die de smeltsnelheid bepalen”, benadrukt Dr. Rintoul.
De metingen van de drijvers zullen daarom worden gebruikt om de weergave van deze processen in computermodellen te “verbeteren”, waardoor “de onzekerheid van de voorspellingen” over de toekomstige stijging van de zeespiegel wordt verminderd, verwacht de onderzoeker. Voorwaarde is volgens hem dat er “meer drijvers” worden ingezet langs het Antarctische continentale plat.
