De onderzeeër Ran verdween spoorloos terwijl hij onder het Dotson-ijsplateau voer, een nooit eerder verkend gebied in West-Antarctica
Begin 2024 verdween een onderzeeër genaamd Ran op het Dotson-plateau in West-Antarctica na de ontdekking van een reeks onbekende structuren in het ijs onder de Antarctische oceaan. Het zes meter lange autonome onderwatervoertuig werd in 2022 ingezet door een internationaal team van wetenschappers van de International Thwaites Glacier Collaboration (ITGC) om de onderkant van dit oeroude plateau te verkennen, een gebied dat nog nooit door een mens was gezien. De precieze oorzaak van zijn verdwijning blijft onduidelijk.
“Het is een beetje alsof je de verborgen kant van de maan ziet”, zegt Anna Wåhlin, hoofdauteur van de studie en hoogleraar oceanografische fysica aan de Universiteit van Göteborg. Eerder hadden wetenschappers satellieten en ijskernen gebruikt om dit platform te verkennen. Ran stelde hen voor het eerst in staat om door het verborgen deel van de oceaan tussen de zeebodem en het ijs te navigeren. De onderzeeër maakte hoge resolutiekaarten van de onderkant van het ijs, waarop nog nooit eerder waargenomen structuren te zien waren.
Ran legde meer dan 16 kilometer af in de holte onder het platform. Uitgerust met geavanceerde sonar produceerde het voertuig hoge resolutiekaarten van de onderkant van het ijs. De structuren die door de sensoren werden ontdekt, hadden vreemde fysieke kenmerken in de vorm van druppels, ijzige plateaus en ingewikkelde erosiepatronen die wetenschappers niet hadden verwacht. Wåhlin beweert zelfs dat ze aantonen dat de huidige modellen voor het smelten van ijs geen verklaring kunnen bieden voor wat ze hebben gevonden.
Sleutel tot het begrijpen van het aardijs
Het doel van het ITGC-team was om Ran te gebruiken om gegevens te verzamelen over de mechanica van het smelten van gletsjers in deze regio, met name in relatie tot onderzeese stromingen, en om de topografie onder het ijs in kaart te brengen.
Hun belangrijkste missie was te begrijpen waarom het oostelijke deel van het Dotson-ijsplateau dikker is en langzamer smelt dan het westelijke deel. De verzamelde gegevens, gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Science, wijzen erop dat dit verschil kan worden toegeschreven aan de invloed van circumpolaire diepwaterstromingen, een mengsel van water uit de Stille Oceaan en de Indische Oceaan dat de ijsbasis op het plateau op verschillende manieren beïnvloedt. Dit fenomeen kan een belangrijke factor zijn in de verschillende snelheden van het smelten van het ijs, zeggen de wetenschappers: het warmere en turbulente water erodeert het westelijke deel sneller dan het oostelijke deel, dat niet aan deze invloed blootstaat.
Het voertuig bracht ongeveer 130 vierkante kilometer ijs in kaart en ontdekte een complexere structuur dan wetenschappers hadden gemodelleerd, aldus Wåhlin: “De kartering heeft ons veel nieuwe gegevens opgeleverd die we nader moeten bekijken. Het is duidelijk dat veel eerdere aannames over het smelten van de onderkant van gletsjers tekortschieten. De huidige modellen kunnen de complexe patronen die we zien niet verklaren.”
De extreme omgeving maakt realtime communicatie met Ran onmogelijk, waardoor het gebruik van GPS of andere volgsystemen onmogelijk is. De missies van het voertuig duren enkele uren tot meer dan een dag, wat navigatie en gegevensverzameling bijzonder complex maakt. Ondanks de grote uitdaging van deze navigatieomstandigheden voltooide Ran in 2022 14 missies. Toen ze twee jaar later hun werk hervatten, verdween het voertuig spoorloos tijdens zijn eerste missie. Het team weet niet waarom Ran verdwenen is en kan alleen maar speculeren. Het kan zijn dat het aan de grond gelopen is, aangevallen is door een of ander biologisch wezen, of misschien was er een mechanisch defect, maar het staat vast dat het niet op de geplande ontmoetingsplaats is aangekomen en dat er geen wrakstukken zijn gevonden.
“Hoewel we waardevolle gegevens hebben verzameld, hebben we niet alles kunnen bereiken wat we hadden gehoopt. De vooruitgang was mogelijk dankzij het unieke onderwatervoertuig Ran”, zegt Wåhlin. “Onderzoek is nodig om de toekomst van de ijskap van Antarctica te begrijpen, en we hopen Ran te kunnen vervangen om dit belangrijke werk voort te zetten.”
