Archimedes was Newton bijna twee millennia voor, maar de mensheid heeft daar niet van kunnen profiteren…
Het belang van combinatorische wiskunde
In de 17e eeuw schreven Newton en Leibniz de formules waarop de mensheid zich baseerde om:
- megastructuren te creëren (bruggen, wolkenkrabbers…);
- combinatorische theorieën te ontwikkelen die leidden tot programmeren, en dus tot informatica en alles wat daaruit voortvloeit (zelfs AI);
- de verovering van de lucht en de ruimte.
Wat als we u zouden vertellen dat de belangrijkste berekeningen van deze 17e-eeuwse onderzoekers al meer dan 1800 jaar voor hun geboorte op papier waren gezet? Sterker nog, wat als we u zouden vertellen dat we alles verloren hebben door een fout van een groep monniken? Dat is het verhaal dat we u vandaag gaan vertellen!
Het boek, dat tegenwoordig bekend staat als het Palimpsest van Archimedes, bevatte de eerste bekende benadering van wat we tegenwoordig combinatorische wiskunde noemen. De basis waarop onze moderne techniek rust in de vorm van theoretische fysica waarmee oppervlakken en volumes kunnen worden berekend en, grofweg gezegd, de wiskunde die nodig is om vandaag de dag op school te kunnen berekenen hoe lang een trein erover doet om van punt A naar punt B te rijden. Dit alles bestond al in de 2e eeuw voor Christus.
Eeuwen van vooruitgang tenietgedaan om bezweringen te schrijven
Toen de Deense filoloog Johan Ludvig Heiberg in 1906 middeleeuwse manuscripten bestudeerde in zijn laboratorium, stuitte hij op een nogal bijzonder boek met gebeden en religieuze liederen. Het boek, geschreven door monniken uit de 13e eeuw, lijkt sporen van een tweede tekst te bevatten. Het was alsof de monniken een reeds gevuld perkament hadden gebruikt om hun psalmen eroverheen te schrijven. U begrijpt vast wel wat er gebeurd is. Door zijn onderzoek voort te zetten, slaagde Heiberg erin een deel van een gewiste tekst van Archimedes te identificeren die overeenkomt met een van zijn verloren gewaande werken, de Methode van mechanische stellingen.
Het duurde meer dan 90 jaar voordat de wetenschap, na decennia van verdwijning, het manuscript weer in handen kreeg na een veiling waarbij een anonieme koper het voor 2 miljoen dollar kocht. Dankzij moderne technieken met behulp van ultraviolette, infrarode en röntgenstralen ontdekten wetenschappers de wiskundige tekst die in het perkament verborgen zat. Een revolutionaire doorbraak die de geschiedenis van de mensheid zou kunnen veranderen, maar die helaas te laat kwam.
Ter verdediging van deze monniken moet worden opgemerkt dat toen ze het perkament eeuwen geleden in Constantinopel vernietigden, ze waarschijnlijk niet wisten wat ze voor zich hadden. In die tijd was perkament een zeldzaam en duur goed, waardoor oude teksten vaak werden weggeschraapt om religieuze boeken te maken.
Deze praktijk van hergebruik van perkament stond bekend als palimpsest, wat leidde tot de naam Archimedes’ palimpsest, waaronder dit glorieuze archeologische stuk vandaag de dag bekend staat. Helaas zullen we nooit weten wat er zou zijn gebeurd als deze berekeningen niet waren gewist, noch welke andere doorbraken of onthullingen er schuilgaan in al die gerecyclede boeken die vandaag de dag dienen als verzamelingen van psalmen en gebeden.
